SANTA MARIA MADALENA (Brazil), 13 Julai — Terpesona dengan warna oren dan biru gugusan bintang Jewel Box, sebahagian daripada buruj Southern Cross, Pedro Froes berjaya mengeluarkan beberapa perkataan: “Sungguh luar biasa.”
Froes sedang melihat bintang dari teleskop di Taman Negeri Desengano, kawasan luar bandar Brazil yang sebahagian besarnya terhindar daripada pencemaran cahaya, terletak kira-kira 260 kilometer (160 batu) di utara Rio de Janeiro.
Desengano ialah “Taman Langit Gelap Antarabangsa” pertama di Amerika Latin, seperti yang ditetapkan oleh penjejak pencemaran cahaya global DarkSky. Dan Froes ialah salah satu daripada “pelancong astro” yang semakin ramai di taman itu, yang ditarik ke sana oleh pengasingan dari bandar dan cahaya yang mereka semburkan ke langit malam.
“Dari sini anda boleh melihat 3,000 bintang setahun dengan mata kasar, tanpa bantuan instrumen,” kata ahli astronomi Daniel Mello, dari Balai Cerap Valongo di Universiti Persekutuan Rio de Janeiro.
“Di bandar seperti Rio atau Sao Paulo, paling banyak, anda boleh melihat 200 setahun.”
Di taman hadapan ibu pejabat taman itu, yang terletak di bandar kecil Santa Maria Madalena, Mello menjalankan sesi pemerhatian awam di hadapan kira-kira 20 orang, menunjuk dengan laser ke buruj Southern Cross, Scorpio dan Centaurus.
Malam itu adalah sebahagian daripada projek yang dicipta oleh Mello dan sekumpulan pakar dalam pelancongan, ekologi dan fotografi.
Bandar besar terdekat adalah 120 kilometer jauhnya, melindungi taman itu — penuh dengan tumbuh-tumbuhan, hutan dan gunung — daripada cahaya buatan.
Ini bermakna Bima Sakti boleh dilihat dengan mata kasar walaupun pada malam bulan. Dua teleskop memberikan pemandangan bintang yang lebih jauh.
“Saya sentiasa suka mengagumi langit, tetapi saya jarang berpeluang melihatnya seperti di sini,” kata Froes, seorang ahli biologi berusia 22 tahun dari Niteroi, sebuah bandar berhampiran Rio.
Perayaan bintang tahunan
Kira-kira 80 peratus orang di Bumi tidur di bawah langit malam yang tercemar oleh cahaya buatan, akibat pemodenan dan pembandaran.
Tetapi selain mengaburkan bintang, pencemaran cahaya juga mempunyai kesan alam sekitar yang negatif — membawa kepada manusia resah dan burung migrasi yang keliru, dan menyebabkan masalah pembiakan untuk spesies lain.
Di Amerika Latin, satu-satunya kawasan lain yang diiktiraf oleh DarkSky ialah di Lembah Elqui di Chile, yang diklasifikasikan sebagai “tempat perlindungan”.
Tidak seperti di Chile, Eropah atau Amerika Syarikat, astro-pelancongan masih di peringkat awal di Brazil.
Tetapi semakin ramai pemerhati bintang telah mengembara ke Santa Maria Madalena, “terutamanya dalam enam bulan yang lalu,” kata Nelson Saraiva. Dia mengendalikan salah satu daripada beberapa hotel di bandar yang mempunyai 10,000 orang, di mana kebanyakan orang adalah petani.
Saraiva, seorang pesara guru, yakin astro-pelancongan boleh menjadi rahmat ekonomi yang besar kepada masyarakat. Di luar sesi pemerhatian Mello, terdapat juga perhimpunan bulanan yang menggabungkan astronomi dan gastronomi.
Kerajaan dan usahawan tempatan telah bersatu untuk menganjurkan festival bintang untuk memanfaatkan minat pelancong yang semakin meningkat. Perayaan pertama telah dianjurkan pada September lalu, dengan rancangan disediakan pada musim luruh ini untuk apa yang akan menjadi tradisi tahunan.
Keseimbangan ekologi
Untuk mendapatkan pensijilan daripada DarkSky, taman Desengano juga perlu komited untuk mempromosikan pendidikan alam sekitar, serta menggunakan pencahayaan berimpak rendah.
Pergerakan sebegitu bagus untuk langit, tetapi juga mempunyai implikasi sederhana yang dirasakan lebih dekat dengan rumah.
“Kami mempunyai kepelbagaian besar burung, mamalia dan reptilia yang ada di sini hanya kerana tempat itu dipelihara,” kata pengurus penyelidikan taman dan ahli biologi Carlota Enrici.
“Mengurangkan pencemaran cahaya mengekalkan keseimbangan ekosistem.”
Mello, ahli astronomi, berharap tempat lain di Brazil boleh mengikuti model Desengano, yang bukan sahaja akan mengembangkan pelancongan tetapi juga “menyelamatkan hubungan orang dengan langit berbintang dan dengan alam semula jadi.” — AFP